Gezien in: Lantaren Venster door Susanne in gezelschap van Jacoline, die wel degelijk in slaap viel.

Wat: Jazzmuziektheater

Van en met: Ferdi Janssen, Hans Thissen (Vian), Don Duyns, Bart van Bommel en OCOBAR, Ferdi Janssen, Titus Boonstra (de Majoor), Eva Zwart (Michelle).

De stem verdwijnt in het niets, het licht gaat uit en het spel is over. Het kleine gezelschap rent weg en komt weer terug, buigt voor het publiek. Naast mij wordt Jacco langzaam wakker. Beschaamd kijkt ze me aan. ‘Ik kon echt niet meer,’ zegt ze. ‘Hoe krijg je het voor elkaar!’, roep ik uit. Zelden heb ik een theatervoorstelling bijgewoond waar de muziek zo enorm luid en aanwezig was.

Lekker veel Jazz. We komen binnen in het Parijs van de jaren 50. Cultureel broeinest. Op het toneel verschijnt een man die op blote voeten, 1 meter 86 lang, blond haar, blauwe ogen en een blanke huid. Desondanks naar eigen zeggen in bezit van 1/8 zwart bloed. `Onzin,´ zegt zijn vader in een verre herinnering.

Mij persoonlijk zegt de naam Boris Vian niets. Maar aan dat broeinest droeg hij zijn steentje bij. Als trompettist, kunstenaar, platenproducent, chansonnier, romanschrijver, uitvinder van de autoband met het betere profiel, als Jazzcriticus. Sterker nog, hij haalde de grote Jazz namen uit Amerika naar Parijs.’Duke? Ik weet waar hij woont.’ Hij grijpt zijn trompet en voegt zich bij de band op het toneel.

Maar hij kon niet spelen. Ook niet zingen. Schilderen, ach. Dat schrijven? Zijn enige misdaadroman woog niet op tegen de existentialistische kunsten van Sartre of Camus, was echter wel provocerend genoeg om de boel goed op stelten te zetten. Werd verfilmd. Hebben ze hem voor gearresteerd. Teveel naakt. De boel op stelten zetten, daar was ie misschien het beste in. Met onvoorstelbare energie en vergezeld van beste vriend de Majoor.

Van de Majoor rest nu alleen nog een schim. Hij is dood. En Vian, achtervolgd door een slechte gezondheid, wacht hetzelfde lot. Sterker nog, hij zal het einde van deze avond niet halen, zegt hij. Samen met ons kijkt hij terug op de 39 jaar die zijn gepasseerd. In een filmische wervelstorm verschijnen de personages op het toneel. ‘Van wie hield je nou echt,’ vraagt de Majoor? `Van Michelle, mijn vrouw. Hoewel ze me verraadde met Sartre, de mislukkeling,’ roept Boris. ‘Hij was een groot filosoof, dat kun je niet ontkennen’, zegt Michelle.

Aan vrouwen echter geen gebrek in het leven van Boris. Met zichtbaar gemak verruilt Michelle haar blonde krullen voor een ondeugende zwarte pruik: Juliet Greco zingt een liedje met Boris achter de piano. Dan slaat onze dame een vosje om de nek en haar eigen gouden haren verdwijnen in een strenge knot: ´t is Maman Vian die Boris herinnert aan zijn zwakke gesteldheid. ‘Jij blijft binnen bij mij. Nooit naar buiten. Dat is het allerbeste.’ Maar buiten in het gras speelt een onschuldig meisje met een mollenbaby. Zo mooi en zo lief is ze, zij die zijn hart stal, waar is ze toch gebleven? Michelle? ‘Neem je rust, Boris,’ zegt Michelle, ‘je bent ziek.’

Hallucineert hij? Onze muzikanten spelen door, maken deel uit van het verhaal. Nooit stopt de muziek. Boris Vian zakt af en toe weg in een stoel en klaagt over een muis, levensgroot en hilarisch, die hem van binnenuit kapot vreet. En over een bloem in zijn longen. Maar wij zien in hem een mens die in een ruim uur tijd alle dingen die hij deed en naliet tegenover elkaar zet en zich in alle oprechtheid afvraagt of hij het goed heeft gedaan, of hij er alles wel uit heeft gehaald. Of hij zijn leven heeft geleefd? Zwarte schmink smeert op zijn wangen. Verlangend naar dat beetje zwarte in hem. Waarom? `Je suis snob.´ Het klinkt niet meer zo overtuigend. En zonder overtuiging sterft hij, als het eeuwige talent.

Na de voorstelling drinken we veel koffie. `Ik weet het niet, ´zegt Jacco. `Te hard, die muziek. ´ Dat vond ik wel passen, ´ zeg ik. `Droeg bij aan de vrolijkheid, de hysterie en de energie. Maar het was toch niet helemaal mijn soort toneel. Verstild en melancholisch, daar hou ik van. In elk geval weet nu in ieder geval wel wie Boris Vian is. ´

In de dagen erna word ik soort van nerveus. Ik herinner me een boek in de dozen op zolder, de Val in 1956 geschreven door Albert Camus. Honderdvijftig trieste pagina´s monoloog, de woorden van een man die zijn levensverhaal opbiecht aan een willekeurig persoon in het café. Als een poging tegen vergankelijkheid, als een zoektocht naar de reden van bestaan, als een relaas over de worsteling met keuzes.

Bijna zoals Vian eindigde op deze woensdagavond. Opeens komt de dood van onze toneelheld me wrang voor: te jong sterven als een inspirerende alleskunner, maar vergeten worden omdat je niks achterliet wat er echt toe doet. Geen kind, geen meesterwerken. Onderwerp in de boeken van je vijand. Shit man.

Ik kijk uit naar de volgende L/V productie: Het begin van het einde van het begin. Hopelijk ben ik dan wat sneller.