Experiment

                Op mijn vensterbank stond lange tijd mijn eigen Biosfeer III. Het Biosfeer II experiment werd uitgevoerd in een grote glazen kas in Arizona. Acht vrijwilligers lieten zich daarin afsluiten van de buitenwereld. De bedoeling was een ecosysteem te creëren dat volledig afgezonderd van de buitenwereld in een stabiel evenwicht zou verkeren. De enige input zou het licht en warmte van de zon zijn. Een soort van voorproefje voor een mogelijke kolonisatie op Mars. De bewoners aten het door henzelf verbouwde voedsel en ademden de zuurstof geproduceerd door de bomen en planten in de kas. Nog geen anderhalf jaar later ging het mis en moest er zuurstof Biosfeer II ingepompt worden om de gezondheid van de bewoners te waarborgen en het evenwicht van het ecosysteem te herstellen.

                Mijn Biosfeer III startte eveneens in 1991 als een afgesloten appelmoespot op de vensterbank. Eerst groeide er iets groens in en werd de moes dik. Daarna werd hij dunner en geler, misschien onder invloed van de zon en hij eindigde als bruin sap. Om mijn onbegrensde nieuwsgierigheid te bevredigen experimenteerde ik erop los. Zo heb ik in mijn studententijd een half jaar naar een TV gekeken die ondersteboven stond. Ik wilde testen hoe lang het zou duren voordat mijn hersenen zich hadden aangepast aan de omgekeerde beeldweergave. Ondertiteling lezen was de eerste weken uiterst moeilijk. Elk experiment eist doorzettingsvermogen en na drie weken las ik moeiteloos op de kop en was de beeldweergave eigenlijk niet onaangenaam meer. Rare gezichten leverde het wel op van medestudenten die bij me kwamen eten. Eenmaal aangeleerd is de mogelijkheid om op de kop te kunnen lezen me bijgebleven en ook nu komt die nog van pas. Overigens leverde dit experiment me nog een interessante observatie op. De kleurenweergave van een TV die op de kop staat is uitermate slecht. Dit schijnt te komen doordat het elektronenkanon in de TV voor een perfecte kleurenweergave nauwkeurig afgesteld moet worden aan het lokale aardmagnetisme. Ik vraag me dan ook af of een beeldbuis die is afgesteld voor Nederland een verkeerde kleurenweergave vertoont in gebieden met een ander aardmagnetisme bijvoorbeeld in Australië of op grote hoogte zoals in een vliegtuig. Heeft iemand dit misschien geprobeerd of de mogelijkheid om deze test uit te voeren?

                Ik experimenteerde niet alleen zelf maar liet ook met me experimenteren. Lange tijd was ik proefkonijn voor het psycholinguïstieke laboratorium van het Max Planck Instituut. Voor geld ja. Ik heb in een eerdere column al eens uitgelegd hoe hoog de broodnood was tijdens mijn studie en honger verruimt ieders grenzen. Daar zijn talloze voorbeelden van. Mensen eten uit honger niet alleen bloembollen maar zelfs elkaar op. Ik at tijdens mijn studie witbrood met kaas en verdiende bij als vrijwillig proefpersoon voor testjes waarbij van tevoren niet precies verteld werd wat er getest zou gaan worden. Vaak vonden die testen plaats in geluiddichte cabines met een computerscherm waarop bijvoorbeeld grammaticaal foute zinnen werden geprojecteerd terwijl ik de correcte zinsopbouw via een koptelefoon kreeg te horen. Mijn taak om zo snel mogelijk op een knop te drukken bij een grammaticale fout. Na afloop giste ik altijd even naar de bedoeling van de test en daar werd ik steeds beter in. Te vaak viste ik raak en liet daarmee een beteuterde wetenschapper achter met gemanipuleerde testresultaten. De voldoening van het achterhalen van de doelstelling van een dergelijke test kon echter niet tippen aan de voldoening van een zelf uitgevoerd en geslaagd experiment.

                Experimententen deed ik niet alleen op mezelf maar ook met mijn planten, de buurvrouw en mijn kat. Het begon onschuldig met het verstoppen van het voer en het klokken hoe snel mijn kat de brokjes vond maar al spoedig pavlovte ik mijn Einstein om te janken als de deurbel klonk, bezorgde hij papieren liefdesboodschappen op de schoot van mijn vriendin en uiteindelijk kon hij zelfs gesloten deuren openen.

                Biosfeer III werd beëindigd door mijn kat. Kwaad duwde Einstein op een zonnige dag de appelmoespot van de vensterbank af. Een dikke vijf jaar na de start werd het ecosysteem gebroken en droop het dunne sap uit de kapotte appelcompotpot over de vloer. Veel van mijn planten hebben mijn experimenten niet overleefd en hoe het mijn buurvrouw is vergaan vertel ik misschien een volgende keer.

Jip Kortan