Volgens mij kijken te veel Mexicanen te negatief naar hun Indiaanse roots. Al vanaf het ontstaan van Mexico is dat het geval. Het waren niet de Indianen die in opstand kwamen tegen de Spanjaarden, dat waren de blanken. De indianen leken te berusten in hun positie. Er bestaat hier een raciale hiërarchie en dat is al zo sinds het begin. Toen de Spanjaarden nog heersten stonden de blanken die in Europa waren geboren aan de top. Daaronder stonden de blanken die in Mexico waren geboren. Daaronder de gemengden (niet-wit-niet-zwart-niet!!) en daaronder de authentieke indianen. De in Mexico geboren blanken accepteerden op een bepaald moment de overheersing door de Europeanen niet meer, en zij zijn de revolutie en onafhankelijkheidsstrijd gestart en hebben deze gewonnen. Dat waren niet de Indianen. Vandaag de dag is bijna iedereen hier gemengd. Toch bepaalt de mate van kleuring nog steeds mede je plaats in de hiërarchie. Dus wat moet je nu met Columbus dag: vieren, herdenken of betreuren?

Twee weken terug ben ik naar het Antropologische Museum geweest waar van alles te zien is over de Azteken, de Maya’s en de meer recente Indiaanse levensstijlen. Het museum is enorm. Na drie uur had ik de Azteken gezien, en minstens zoveel tijd kan je besteden aan de Maya’s en de meer recente levensstijlen. De Maya’s waren sterk in kunst en wetenschap waaronder wiskunde. Ze leefden zuidelijk van Mexico-City, richting Yucatan. De oorspronkelijke inwoners van Mexico-City waren de Azteken. Dat waren agressieve jongens. Ze waren niet echt de oorspronkelijke bevolking maar hadden andere stammen verdreven en zij waren het die de Europeanen hier aantroffen. Dat moet redelijk schokkend zijn geweest. Dagelijks offerden ze ik weet niet hoeveel mensen. Het befaamde Templo Mayor in de stad is een tempel die eigenlijk alleen maar is gebouwd om mensen te offeren, bijna met een regelmaat en precisie die we verder vooral kennen van de Nazies in recentere tijden. Met de overblijfselen waren de Azteken bijzonder creatief (zie foto en geef toe, het zijn geweldige koppen! ). Hun motto was “Creatief met Lijk”. Niet echt iets om trots op te zijn, dus hoe ga je daar mee om?

Er bestaan groepen die trots zijn op hun roots. Ze zijn in de minderheid, maar wie het kleine niet eert? Elke vrijdag en zaterdagavond dansen op Zocalo, het centrale plein van de stad, rond de 100 mensen in een grote cirkel traditionele Azteekse dansen. Iedereen kan aanschuiven en meedoen. Nogal wat mensen schuiven klaarblijkelijk regelmatig aan en kennen de passen en de bewegingen. Zij dragen de traditionele enkelbanden met ‘bellen’. Die bellen zijn noten waar zaadjes in zitten. Die maken een ruisend geluid en geven samen met de drums een geweldig bijna -surround sound- effect. Ik vind het heerlijk om me mee te laten nemen door de ritmes en de bewegende mensen.

Ook kan je elke zaterdagavond op het plein gereinigd worden. Je aura wel te verstaan. Een Indiaan beweegt een vuurpot langs je lichaam en het vuur en de rook reinigen zo je bezoedelde aura (zie foto). En de mensen staan er voor in een lange rij! Ikzelf heb me nog niet laten reinigen. Ik denk dat mijn aura nog wel redelijk schoon is.

Buiten het centrum ligt op zo’n half uurtje met de metro en een kwartiertje lopen de wijk Coyoacan. Coyoacan was ooit een plattelands stadje en is opgeslokt door de steeds verder uitdijende stad. Het centrum bestaat uit een oud marktplein met een bijna surrealistisch mooie koloniale kerk. Het doet me denken aan een plein uit een spaghetti-western. Oude Spaans aandoende huizen met prachtige geveltjes waarachter van alles plaats vindt dat we niet mogen weten. Elk moment kan er een duel losbarsten op het plein. Er is ook wat afgevochten in Coyoacan met illustere bewoners als Cortes en Leon Trotski die er zelfs echt werd vermoord.

Nu is Coyoacan in bezit genomen door Mexicaanse hippies. In werkelijkheid is het plein er niet voor duels maar verkopen hippies er kralen, armbanden, ringen en andere kunstzinnige frutsels. De hippies zijn zelfbewuste indianen die hun cultuur in ere houden. Ook hier wordt traditioneel gedanst, en hier met nog meer overtuiging dan op het Zocalo. Ten slotte is dit het oude roversnest van de Spanjaarden! Doende Verde is zo’n Indiaan. Hij verdient zijn geld met het invlechten van gekleurd kunsthaar, maar is actief als danser en onderhoudt nauwe contacten met de Sioux-Indianen in Noord-Amerika. Doende tipte me om op 12 oktober om 12 uur naar het Zocalo te komen. Er wordt gedanst om de overwinning van Cortes (de Spanjaarden) op de Azteken te herdenken. Voor hen dus een soort 4 mei.

In Coyoacan waan je je echt in een Mexicaanse plattelandsstad. De sfeer, de architectuur en de cultuur zijn totaal anders. Sterker nog, de mensen zijn er anders. De Indianen in het centrum van Mexico-City zijn overwegend heel arm en zien er slecht uit. Het is het pleps, het uitschot, het klootjesvolk, en dat zie je ook. Enkele generaties van onderdrukking en slechte voeding hebben grote sporen achtergelaten in de lichaamsbouw, de houding, de gelaatskleur, de gebitten en de manier van kijken. Het ziet er allemaal slecht uit. Het is redelijk fascinerend om dat te zien (voor de sociologen onder u: het doet me erg denken aan de ‘Gevestigden en de Buitenstaanders’ van Norbert Elias; de indianen in Mexico-City zijn de gesublimeerde buitenstaanders; het stigma van minder te zijn is volledig geïnternaliseerd en met bijna met alles wat ze doen drukken ze uit: wij zijn minder). De Coyoacanen zijn hun tegenpolen en ook dat zie je. Sterker nog, dat spat ervan af. Ze zijn mooier, lichamelijk beter ontwikkeld en zelf atletisch, goed gekleed, goed gevoed en heel zelfbewust. Ze kijken de wereld in en jou aan met een blik van: ‘Ik ben oke’. Dat is heel anders dan de vele indianen in het centrum die ja aankijken met een blik van ‘Sorry dat ik ben’.

Per saldo is Columbus-dag voor mij toch meer 4 dan 5 mei. En van dat mensen offeren, daar moet je niet steeds weer over beginnen. Hoe reageren wij als onze geschiedenis van slavenhandel steeds weer naar voren wordt gehaald? Dat was overigens niet mogelijk geweest zonder ´Columbus dag¨.