Middels volksvermaak uit de populaire cultuur, te weten cabaretvoorstellingen van Acda & de Munnik en Hans Teeuwen (erg goed, vooral de laatste), via een tussenvorm, de musical Mamma Mia! (erg sterk), dacht ik wel klaar te zijn voor de culturele elite, een voorstelling uit de zogenaamde hoge cultuur. Voor alles is een eerste keer luidt sinds enige tijd mijn credo. Via via kon ik een gratis kaartje bemachtigen, rij 1 op het balkon, dus wat had ik die avond te verliezen?

Al in de taxi begon de voorpret, en waande ik mij al een gevestigd onderdeel van de culturele elite. De chauffeur, vanuit zijn functie nooit om een praatje verlegen, vroeg of er iets leuks te doen was in het Luxor. ‘We gaan naar de opera,’ zei ik, ‘en of het leuk is weet ik niet, het is de eerste keer.’ ‘O,’ luidde het weifelende commentaar van de chauf, om na een kleine stilte te vervolgen: ‘Ik ben zelf ook wel eens naar een musical geweest, in Ahoy. Dat waren allemaal kleine stukjes uit verschillende musicals van Joop van den Ende. Was leuk hoor!’ Gekke man toch. Even dacht ik erover om hem te corrigeren in zijn denkwijze, maar dat zou te ver gaan vond ik zelf. Ikzelf was het stadium van musicals (hopelijk) net ontgroeid, en dan meteen de betweter uit gaan hangen? Bovendien zagen de getatoeëerde bovenarmen van de chauf er redelijk imponerend uit. Ik hield dus wijselijk mijn mond, de beste man bracht ons over de brug en het spektakel kon beginnen.

Oké, dit was dus een opera. Zeg maar gerust: even wennen.

Koud op mijn stoel en me nog verbazend over het hoge senioren gehalte in de zaal, onberispt gekleed in driedelig kostuum en zondagsjurk, ging het licht uit en de muziek aan. In de orkestbak bevonden zich een man of 25, die speelden met een schijnbaar onbegrensde toewijding. Het leek alsof voor elke valse noot een maandsalaris ingeleverd diende te worden. Na enige minuten opende het gordijn en werden mijn ogen verrast door een bonte verzameling mensen, gekleed in prachtige historische kostuums, tegen een decor van een even historische en luxe feestzaal. Nauwelijks bekomen van deze indruk zette de vrouwelijke hoofdpersoon in met een hoge noot, die zij tot het einde van de voorstelling vast leek te houden. Voor toeschouwers zonder kennis van de Italiaanse taal (of opera – in mijn geval dus allebei) werd er via boventiteling vermeld waar de personages al zingend over verhaalden. Oké, dit was dus een opera. Zeg maar gerust: even wennen.

Het probleem, of in ieder geval mijn probleem, met de opera bestaat daarin dat het van mij verlangt een scheiding te maken tussen mijn emoties en mijn verstand. Zolang ik het schouwspel wat zich voor mijn ogen afspeelt gade sla, voel ik de emotie in de muziek, in de zang van de spelers en hun lichaamstaal. Ik wil echter ook graag weten waar zij het over hebben, waarom zij zo verdrietig of boos zijn. Dus lees ik braaf de boventiteling, die meer weg heeft van een samenvatting van de gezongen teksten dan een letterlijke weergave ervan - mede ook omdat de acteurs hun zinnen steeds herhalen, zij het met verschillend tempo en intonatie. Ik ben dus continu aan het schakelen tussen kijken en lezen, tussen emotio en ratio. Ik was dan ook blij toen het gordijn sloot zodat ik even op adem kon komen.

eigenlijk heel modern, zo’n opera

Enigszins gewend aan het fenomeen opera kon ik na een korte pauze me helemaal storten op het verhaal. Gelukkig bleek dit niet al te moeilijk en omvangrijk te zijn; meneer Verdi had vast begrepen dat door alle pracht en praal, de moeilijk verstaanbare zang en het feit dat Italiaans geen wereldtaal is, hij het verhaal vooral simpel moest houden. Dit is wat ik als leek ervan begrepen heb: Violetta is een courtisane, wat een erg duur woord is voor een prostituee. (Ik denk echt dat de gemeente Rotterdam een stuk minder problemen heeft om een opvanghuis voor ‘meiden van de Keileweg’ te vinden wanneer zij het een ‘maison de courtisanes’ zouden noemen). Zij behaagt de hoge heren met de grote flappen, totdat de dichter Alfredo Germont haar het hof komt maken. Hoewel ze eerst nog ‘playing hard to get’ probeert (eigenlijk heel modern, zo’n opera), geeft ze haar hart en daarmee zichzelf uiteindelijk gewonnen en trekt ze in bij Alfredo. Deze is vanaf dat moment persona non grata in zijn eigen familie. Als hij naar Parijs is om schulden af te betalen, wordt Violetta bezocht door Germont sr., de vader van Alfredo. Hij vraagt haar, met pijn in zijn hart, Alfredo voorgoed te verlaten omdat zijn dochter en oogappel anders niet zal trouwen met een heer van stand. Diens familie wil namelijk niks met zulke lichtzinnige vrouwen als Violetta te maken hebben, en zet Germont sr. en dus Violetta voor het blok. Violetta, bang om te sterven van verdriet, besluit toch gehoor te geven aan het verzoek en verdwijnt. Als Alfredo achter de waarheid van het verhaal komt, spoed hij zich terug naar huis waar hij een doodzieke Violetta treft. De teruggevonden liefde doet Violetta zichtbaar (en hoorbaar!) goed, maar kan toch niet verhinderen dat zij sterft, aan de voeten van haar grote geliefde. Maar stierf ze nou door liefde of door die ongeneeslijke kwaal?

Mijn conclusie na een (lange) avond opera is dat het een interessant fenomeen is. Ik ben blij dat ik gegaan ben want ik ben een ervaring rijker. Toch zul je me niet snel weerzien bij de opera denk ik. Misschien moet je een bepaald niveau van emotionele rijpheid bereikt hebben wil je een opera echt kunnen waarderen. Dat zou ook de oververtegenwoordiging van senioren in de zaal kunnen verklaren. Voor mij geldt vooralsnog dat er nog wat te rijpen over valt.

Ps waarom zijn operazangeressen altijd zo voluptueus? Hebben ze dan een grotere klankkast?