Dit citaat komt uit ‘ De Erfenis’ van Connie Palmen, het boekenweekgeschenk van 1999. Het gaat over een schrijfster, die een ongeneeslijke ziekte heeft, die haar langzaam verlamt en waar ze uiteindelijk aan zal sterven. Ze heeft Max, een jongeman, in dienst genomen om haar te helpen haar laatste grote roman te voltooien. Maar goed nu even aandacht voor de paradijsvogel en de prieelsluiper.

Lotte zo heet de schrijfster had een natuurfilm gezien, waarin het over deze beide vogels ging en hoe ze hun vrouwtjes verleiden.

‘Die paradijsvogel is uitgerust met de meest kleurige verenpracht denkbaar, felgeel en rood en kobaltblauw, met pluimen, staarten, kuiven en allerhande friemels. En dan heb je de asgrauwe vogel, een onaanzienlijk diertje, zonder enige opsmuk, die nog het meest weg heeft van een doodgewone straatmus en dat is dan het grauwe prieelsluipertje of zoiets. Enfin, het gaat om de verleiding. De paradijsvogel heeft genoeg aan het pronken. Hij hoeft dat bonte verenkleed maar uit te spreiden, zijn knalgele of felrode borst te laten zwellen en naar voren te steken, een beetje heen en weer te wiebelen op een tak en dat is voldoende. Hoeps daar komt een onopvallend vrouwelijk paradijsvogeltje aangevlogen en het is raak. Met de daad inbegrepen is het al met al binnen vijf minuten bekeken. Nee, dan het grauwe prieelsluipertje. Heel de tijd van zijn leven gaat zitten in het scheppen van een ingenieus bouwwerk. Twijgje voor twijgje wordt aangesleept om zoiets knaps en moois te maken, dat hij daardoor onweerstaanbaar wordt voor het vrouwtje. Het vrouwtje kiest voor hem omdat hij iets goed kan. Geen moeite is hem te veel om een architectonische meesterwerk te maken dat doet denken aan een chinese pagode. Aan de voorknat van zijn prieel ontwerpt hij vervolgens een aanlokkelijke tuin, hij verzamelt kleurige bloemen die hij op een allerliefst hoopje drapeert en hij stapelt zwartblauwe bessen op in een andere hoek van zijn domein en sleept ook nog eens zware eikels aan, die even verderop belanden.’

Tot zover dit uitgebreide, maar wat mij betreft prachtige citaat. Waarom ?

Het is vandaag zondag 13 februari 2005. Donderdagavond is Arthur Miller (1915-2005) overleden, de grootste toneelschrijver van de 20ste eeuw volgens Vaclav Havel. Maar hij is om een andere reden nog bekender, hij is getrouwd geweest met Marilyn Monroe.

Nu dan terug naar Connie Palmen...

‘’Ontroering’, zei ze met duidelijke tegenzin. ‘Het drong tot me door dat natuurlijke schoonheid geen ontroering losmaakt en dat maakwerk wel ontroert. Dat is alles. En opeens zag ik die duizenden malen gefotografeerde Marilyn Monroe als een bonte paradijsvogel, die alleen maar haar verenkleed hoeft uit te spreiden om bewonderd te worden en te verleiden, zonder daarmee een emotie op te roepen of een, god weet wat, een menselijke, liefdevolle kijk op haar wezen teweeg te brengen. Het ontbreken van die blik heeft haar volgens mij zo ongelukkig gemaakt en uiteindelijk gedood. De blik van bewondering om natuurlijke schoonheid is een koude, koele blik. Iets waar je niets voor hebt hoeven te doen kan blijkbaar geen nieuwsgierigheid oproepen of je hart raken, dat wilde ik zeggen geloof ik. Marilyn Monroe ging, zoals iedereen die publiek zoekt, naar buiten om liefgehad te worden en wat krijgt ze, de ontmenselijkste blik van de bewondering.’

Connie vergelijkt als schijfster, via haar hoofdpersoon, eveneens schrijfster, Marilyn Monroe met een paradijsvogel, nu goed dan kan ik Arthur Miller, ook al een schrijver en een hele goede, vergelijken met de grauwe prieelsluiper, die Marilyn heeft weten te veroveren met zijn bouwwerk, maar die haar niet gelukkig kon maken (wie kan dergelijke paradijsvogels gelukkig maken). Hij wilde er in zijn latere leven niet meer aan herinnerd worden, het ging hem om zijn prieel, dat tot in lengte van dagen zou moeten schitteren en mensen verleiden. De bonte kleuren van Marilyn staan dan in de weg.

Afijn het zijn metaforen (bouwwerken in taal), de paradijsvogel en de prieelsluiper hebben er natuurlijk hele andere gedachten over, alsook Marilyn Monroe en Arthur Miller.