KANTOORINNOVATIE EN AKOESTIEK
door ir. M.L.S. Vercammen, directeur van de afdeling bouwakoestiek van Peutz, Mook.

De laatste jaren worden steeds meer kantoren ingericht als 'innovatieve kantoren'. Veelal met flexibele werkplekken, verschillende soorten ruimten zoals grotere ruimten waarin eenvoudig onderling gecommuniceerd kan worden en kleine ruimten ('cockpits') om geconcentreerd te werken. Deze andere manier van werken brengt met zich mee dat ook de akoestische omgeving verandert: van een relatief rustige omgeving in een een- of tweepersoonskantoor naar de dynamische, soms zelfs luidruchtige omgeving van een flexibel kantoor. In dit artikel wordt ingegaan op de achtergronden van deze akoestische problematiek en worden handreikingen gegeven hoe hiermee om te gaan.

Akoestische privacy
Wanneer werk je nu beter? Wanneer het stil of wanneer het rumoerig is? Beide situaties zijn eigenlijk niet goed. Stilte is op zich natuurlijk helemaal niet verkeerd, maar als iemand wat zegt versta je dat letterlijk en haalt het je daardoor uit je concentratie. Te rumoerig is ook niet goed, want dat is hinderlijk. Het ideaal is een niet te luid, maar wel constant aanwezig achtergrondgeluid. De vraag is nu, hoe beschrijf je die akoestiek, hoe kun je beoordelen of het goed is of niet en hoe kun je het voorspellen.

De geluidsreductie wordt bij cellenkantoren gerealiseerd door een voldoende geluidsisolerende wand. Bij open werksituaties is dit veel moeilijker en dient zoveel mogelijk geluidsabsorberend materiaal aanwezig te zijn waarmee geluidsreflecties worden voorkomen en de afname van het geluidsniveau met toenemende afstand lijkt op de afname in het vrije veld (de buitenlucht).

Akoestische voorzieningen
Als basis voor de dimensionering van de akoestische voorzieningen wordt niet zozeer uitgegaan van de traditioneel veel gehanteerde eisen aan de nagalmtijd, maar van eisen aan de akoestische privacy en als afgeleide de afname van het geluidniveau met toenemende afstand. Dit resulteert in voorzieningen zoals absorberende plafonds en tapijt op de vloer, bij voorkeur hoogpolig, of met ondertapijt. Repeterende reflecties tegen evenwijdige wanden worden voorkomen met het toepassen van absorptiemateriaal in of op de wanden. Als een goed geluid absorberende omgeving is gecreëerd, kan de afname van het geluidsniveau op korte afstand verder worden verbeterd door het toepassen van schermen, bijvoorbeeld tussen zitjes of direct tussen aangrenzende bureaus. Dit laatste wordt bijvoorbeeld vaak toegepast in call-centra waar iedereen continu belt.

Belangrijk onderdeel van een afgewogen verdeling van open en gesloten werkplekken zijn de individuele werkruimten voor geconcentreerd werk, de cockpits. Om die concentratie ook daadwerkelijk te kunnen bereiken, is hier een voldoende geluidsisolatie nodig. Geluidsisolatie heeft onder meer te maken met massa van bouwmaterialen. Plafonds en wanden zijn relatief licht. Het vraagt over het algemeen nogal wat inspanning om met deze lichte materialen een geluidsisolatie te halen waarbij geen of weinig klachten optreden. Dit geldt helemaal voor ruimten waar ook vertrouwelijke gesprekken gevoerd worden, bijvoorbeeld functioneringsgesprekken. Om het transparante karakter te benadrukken, worden scheidingswanden vaak (deels) van glas gemaakt. Het transparante karakter wordt gebruikt om de vloeren, gevel en plafonds optisch door te laten lopen zodat de ruimte als geheel beleefd wordt. Het transparante karakter wordt ook in overdrachtelijke zin gebruikt om uitdrukking te geven aan het karakter van de organisatie.

Kenmerk van innovatieve kantoren lijkt ook te zijn dat, onder andere door de aandacht voor vormgeving maar ook door de optimalisatie van de plattegrond, de aansluitingen complexer worden en daardoor de kans op tegenvallende geluidisolatie groter.
Naast de akoestische aspecten zijn er nog een aantal andere aspecten waar bij de inrichting van innovatieve kantoren rekening mee gehouden moet worden, zoals bijvoorbeeld daglichttoetreding, zonnewarmte, klimaatbehandeling en flexibiliteit van de installaties.

Conclusie
Een goede akoestiek in een innovatieve, flexibele werkomgeving is een belangrijke voorwaarde om in een dergelijke omgeving goed te kunnen functioneren. Het realiseren van een goede akoestiek vraagt echter veel meer aandacht en vaak ook meer voorzieningen dan tot op heden gebruikelijk in kantooromgevingen.

PRAKTISCHE TIPS VOOR DE IDEALE WERKPLEK

TFT Beeldscherm + flexibele arm
Uw monitor moet compact, mooi, flexibel en in hoogte verstelbaar zijn.

Verlichting
Bij plaatsing van het bureau moet rekening gehouden worden met de daglichtinval. Goede zonwering is belangrijk en het bureau dient dwars op de lichtinval geplaatst te worden om schittering in het beeldscherm te voorkomen. Uit onderzoek blijkt dat daglicht in combinatie met goede verlichting zorgt voor een beter welbevinden.
Twee componentenverlichting maakt de verlichting af; een staande lamp voor de indirecte diffuse ruimteverlichting en een bureaulamp voor de plaatselijke verlichting.

Ergonomische hulpmiddelen
De volgende hulpmiddelen kunnen nuttig zijn: draadloos toetsenbord en (alternatieve) muis, documenthouder, monitorverhoger, Ergobar, CPU-houder, voetenbankje, etc...

Creatieve aspecten
Kunst rondom de werkplek en kleurgebruik dat u aanspreekt maken de ideale werkplek af. Daarnaast zorgen planten op de werkplek voor een plezierig werkklimaat.

Persoonlijke ontspanning
Werk wordt steeds meer topsport; regelmatige ontspanning gedurende en buiten de werktijd is belangrijk. Een nabijgelegen ontspannings- of fitnessruimte mag niet ontbreken. Tafeltennis, darten, fietsen, zwemmen en ook wandelen tijdens de lunchpauze i.p.v. zitten zijn goede activiteiten om de dagelijkse intensieve computerarbeid te doorbreken. Persoonlijke massage of een automatische massagestoel zijn ook een onderdeel van de ideale werkplek.

Meer afwisseling en beweging
Funest zijn eenzijdige werktaken, zorg voor zoveel mogelijk afwisseling. Zorg voor regelmatige pauzes, waarbij een beeldschermtachograaf nuttig kan zijn. Zorg dat printers, faxen en kasten niet onder handbereik van de werkplek staan, zodat er regelmatig gelopen moet worden. Zorg voor taakroulatie, maak desnoods zelf je eigen kantoorruimte schoon! Ga zelf (samen met je collega) je koffie halen en drink regelmatig water. Gebruik zo min mogelijk de lift, traplopen is goed voor de bloedsomloop en conditie.Ga met de fiets of lopend naar kantoor. Maak zoveel mogelijk gebruik van de sneltoetsen. De ideale werkplekgebruiker is verder diegene die op een bewuste wijze gebruik maakt van zijn of haar ideale werkplek en zorgt voor afwisseling. Belangrijk voor wisselwerkplekken is ook het steeds weer opnieuw instellen van stoel en tafel door elke individuele gebruiker.Gemakkelijk instelbaar meubilair is daarbij van groot belang.

Werkomgeving
Een mooi, karaktervol en 'warm' kantoorgebouw, met een goed binnenklimaat zorgt voor een goed welbevinden. Daarnaast zijn prettige en betrouwbare collega's, een goede beloning en zelfontplooiingsmogelijkheden natuurlijk belangrijke randvoorwaarden voor de ideale werkplek. Verder zijn voorzieningen zoals kinderopvang, winkels, openbaar vervoer, parkeergelegenheid en openbaar groen in de buurt van meerwaarde voor de ideale werkplek.

Goede Werkplek
Het hebben van een slechte werkplek is voor veel mensen funest voor hun armen en schouders. Met een paar simpele aanpassingen is last van RSI sterk te verminderen.

De houding en werkplek:
Zorg dat je onderbenen verticaal zijn, zodat de hoek tussen boven- en onderbenen ca. 90 graden is. De hoogte van de armleuning moet gelijk zijn aan de hoogte van de werktafel, pas (indien mogelijk) de stoelhoogte aan.

Het is belangrijk dat je tijdens het werken achter de computer in een ontspannen houding. Je rug moet recht zijn en je moet niet altijd in dezelfde houding blijven zitten (doe dus af en toe andere dingen, sta even op en loop rond). Het beeldscherm moet 50 tot 70 centimeter van je afstaan. Zorg dat de bovenzijde van het beeldscherm op ooghoogte staat. Gebruik eventueel een verhoging (zoals een stapel oude telefoonboeken) onder je beeldscherm om de hoogte goed in te stellen.

Je polsen hoor je recht te houden tijdens het werken achter een beeldscherm. Het is slecht als je ellebogen op een lager punt zitten dan je handen. Voorkom tijdens het typen en het muizen dat de pols te ver naar achteren buigt. Voor kleinere muisbewegingen moet de onderarm ondersteund worden door het tafelblad of armsteun. Maak grotere bewegingen met de muis vanuit je elleboog en niet vanuit je pols.

Het is ook goed als je keyboard en muis met elkaar afwisselt. Veel dingen die je met je muis doet, kun je sneller met je keyboard. Dit zorgt voor afwisseling en tegelijk kun je sneller met je computer werken.

Neem ook na elke 10 minuten werken een korte pauze (20 sec) om de doorbloeding van je spieren te verbeteren: handen schudden, bovenarmen draaien, schouders optillen, hoofd buigen en draaien. Houd na 2 uur werken een pauze van 10 minuten. Daarnaast is het aan te raden niet langer dan 6 uur per dag te werken. Er is ook speciale software, die je kan helpen herinneren om op tijd pauze te nemen.

Ten slotte is een goede werksfeer zeer goed tegen RSI. Stress is de reden nummer 1 voor een verkrampte houding. Als er snel nog iets moet worden afgerond, dan kan die stress een verhoogde spierspanning opleveren. Probeer stress dus te voorkomen en neem dus meer tijd dan nodig lijkt voor computerwerk!

Werken in een leuke sfeer scheelt ook een hoop. Laat daarom irritaties niet oplopen en praat misverstanden uit. Leg je werk ook eens neer om lekker bij te praten en je collega's te leren kennen. Uit onderzoek is gebleken dat gezelligheid op het werk een goede preventie is tegen RSI!

Als je toch klachten krijgt (of al hebt), blijf er dan niet mee rondlopen zonder actie te ondernemen. Probeer je computerwerk te matigen of te be-eindigen en ga naar een dokter.