Verliezers

Verliezers blijven doorgaans buiten beeld. Legt men zich doorgaans zwijgend neer bij het verloren gaan van de inleg of slechts het terugwinnen van een ‘eigengeldje’, nu lijken de ongelukkigen zich meer te weren.

In de stichting Loterijverlies hebben zich bijna 23 duizend kopers van staatsloten verenigd, uit woede over het uitblijven van de jackpot. In de aanloop naar de trekking van 10 augustus beloofde de Staatsloterij dat de jackpot van 27,5 miljoen euro er ‘gegarandeerd’ uit zou gaan.

De belofte van de hoogste prijs uit de geschiedenis van de loterij leidde tot een run op de lotenverkopers. In totaal werden bijna 7 miljoen loten verkocht, ongeveer twee keer zo veel als normaal. De jackpot viel niet op een heel lot, maar op eenvijfde lot. Dat betekende, tot verrassing van velen, dat viervijfde van de prijs niet werd uitgekeerd. ‘Mensen voelen zich misleid’, zegt Ferdy Roet van Lotrerijverlies. ‘Dat zijn geen mensen die niet tegen hun verlies kunnen, maar wel personen die een eerlijke transactie wensen.’

Schadeclaim

Het resterende bedrag uit de jackpot schuift door naar de volgende loterij, op 10 september. De Reclame Code Commissie was van oordeel dat de reclame van de Staatsloterij ‘misleidend’ was.

Behalve met een schadeclaim roerden veronderstelde lotenkopers zich ook anoniem. De Staatsloterij laat zijn directeur en het kantoor in Den Haag extra beveiligen, na het binnenkomen van bedreigingen.

Vergeleken bij deze acties valt de rechtszaak die de beroemdste loterijverliezer van Nederland aanspande tegen de Postcodeloterij bijna in het niet. Een boetiekhoudster uit Heusden klaagde de loterij twee jaar geleden aan wegens het toebrengen van psychologische schade.

Psychologische hulp

Toen de hoofdprijs van 13,9 miljoen euro op haar postcode viel, kreeg zij niets. In tegenstelling tot haar buren speelde de vrouw niet mee. Zij werd wel overstelpt met aanbiedingen voor beleggingsadvies en voor het kopen van luxe artikelen. ‘Waar ik me aan erger’, zei zij bij die gelegenheid, ‘is dat de Postcodeloterij psychologen op de winnaars zet, terwijl de mensen zonder loten minstens zoveel hulp nodig hebben.’

Doorgaans zullen verliezers van de Staatsloterij weinig psychologische hulp nodig hebben, denkt Fred van Raaij, hoogleraar economische psychologie aan de Universiteit van Tilburg, die betrokken was bij onderzoek naar loterijen. ‘De meeste mensen zullen het verlies vrij gelaten accepteren: nou jammer, volgende keer beter.’

Echt verdriet om loterijverlies komt volgens Van Raaij ‘misschien alleen voor bij mensen die heel veel loten hebben gekocht om de jackpot binnen te halen. Ik moet denken aan de voetbalvereniging die de kas leegde om loten te kopen, in de hoop geld te winnen voor de bouw van een tribune. Ze dachten meer kans te hebben door veel loten te kopen. Op zich klopt dat, maar ze stonden er niet bij stil dat de kans op een grote prijs nog steeds ontzettend klein was.’

Goed doel

Helpt het bij de acceptatie van het verlies als het geld verdwijnt naar een goed doel of de Nederlandse staat? Van Raaij: ‘Elke deelname aan zo’n loterij begint met een egoïstisch motief. Dat mensen met hun deelname ook iets doen voor een goed doel is secundair. Het rechtvaardigt achteraf hun keuze om deel te nemen. Nee, zullen ze zeggen, het is geen hebzucht dat ze meedoen, maar altruïsme. Het is ook een goede manier om het verlies te verwerken. Ze hadden natuurlijk hun geld direct kunnen overmaken naar een goed doel. Als iedereen dat zou doen, zouden die organisaties daar enorm van profiteren.’

Verlies leidt doorgaans niet tot het verstoren van de illusie dat het winnen van de prijs haalbaar is, denkt Van Raaij. ‘Kopen ze een nieuw lot, dan lopen ze weer een paar weken met het idee dat er wellicht een hoofdprijs aankomt. Mensen hebben ook hun strategieën om de illusie op te roepen dat zij greep hebben op de uitkomst van de loterij.’

Verlieskansen

Een bekende methode is volgens Van Raaij het kopen van een serie loten met de eindcijfers 0 tot en met 10. ‘Dan hebben ze in elk geval altijd iets gewonnen.’ Een andere aanpak is het kopen van loten bij een winkelier die beweert dat er na aankoop van een lot in zijn winkel al grote prijzen zijn gewonnen.

Ach, zo’n aanpak houdt mensen op de been, ook al verliezen ze aan de lopende band, zegt Van Raaij. ‘Mensen die één keer hebben gewonnen, hebben vaak ook het gevoel dat ze de volgende loterij ook wel weer zullen winnen. Volkomen irrationeel, want ze hebben geen enkele invloed op de uitkomst van de loterij.’

Deelnemers aan de Staatsloterij hebben twee keer moeten slikken als het gaat om hun verlieskansen, ook al zegt de Staatsloterij dat de gokkers alles allang konden weten. Eerst werd bekend dat ook niet-verkochte loten meedoen aan de trekking. Dat verlaagt de winstkansen aanzienlijk. Toen, omdat de jackpot ‘gegarandeerd’ zou vallen, de niet-verkochte loten werden uitgesloten, bleek dat prijzen ook op eenvijfde loten konden vallen, die per stuk een exclusief lotnummer hadden.

Na de commotie in de pers zijn veel deelnemers wel op de hoogte van de kansreductie. Dat leidt niet tot een lagere verkoop van loten. Woordvoerder David Selier van de Staatsloterij: ‘Het gaat gewoon goed. Het aantal verkochte loten gaat dezelfde kant op als vorige maand. Van een negatief effect merken we niets.’

Jackpot

Wel blijken veel mensen hun gokstrategie te hebben aangepast. Selier: ‘We verkopen veel eenvijfde loten. Mensen die het eerder niet begrepen, begrijpen het nu wel. Voor de prijs van een lot koop je vijf vijfjes. Dan maak je dus vijf keer kans op 5,5 miljoen.’

De hoofdprijs van 27,5 miljoen euro is eigenlijk iets geks, zegt hoogleraar Van Raaij. ‘Mensen accepteren een enorme verlieskans omdat ze zich richten op die grote hoofdprijs. Zou je 27 keer een miljoen euro weggeven, dan blijft de kans op verlies zeer groot, maar heb je in ieder geval 27 miljonairs. Je maakt meer mensen gelukkig en doet dat bovendien niet met een bedrag waar de modale Nederlanders helemaal geen raad mee weet.’

De Staatsloterij beriep zich erop dat de kans op de jackpot begin augustus 1 op 6 tot 7 miljoen zou zijn. Normaal is dat 1 op 22 miljoen. Woordvoerder Roet van Loterijverlies: ‘Als je daadwerkelijk bevat hoe klein die kans is, laat je het misschien wel na om mee te doen.’