Jongeren die overlast bezorgen of “kattenkwaad” uithalen worden tegenwoordig buurt- of straatterroristen genoemd en terroristen moet men uiteraard hard aanpakken. Ook ik zie de noodzaak van ingrijpen in, maar is afschrijven, wegzetten en het criminaliseren van jongeren de oplossing? Ik denk het niet, ik weet het zelfs zeker dat dit nimmer de oplossing zal óf kan zijn. Dat de politiek een statement moet maken is evident, maar politici leggen de volledige schuld maar al te snel en al te graag bij jongeren en hun ouders, bij jongeren (jongeren en kinderen worden regelmatig in een adem genoemd) en ouders die niet alleen debet kunnen zijn aan de problemen in bepaalde wijken. Van zelfreflectie is geen sprake bij politici evenmin is er sprake van zelfreflectie bij instanties die zich bezighouden met de ontwikkeling van jongeren. Hoeveel politici hebben zich afgevraagd hoe het toch kan dat er zoveel geld gaat naar organisaties die kinderen, tieners en jong volwassenen in toom moeten houden, zonder dat deze organisaties (van stichtingen, verenigingen tot vrije ondernemers) daadwerkelijk resultaat boeken? Hoe komt het dat er in bepaalde wijken tal van welzijnswerkers en jongerenwerkers werkzaam zijn (of hoe we ze ook maar willen noemen), maar dat de veiligheid in die wijken nauwelijks toeneemt of soms zelfs afneemt? Hoe komt dit? Zonder alle jeugdwerkers, straatcoaches en instromers vanuit een ID- baan af te schrijven vraag ik mij af of zij in staat zijn en de juiste opleiding (met MBO niveau 3 ga je het in mijn optiek niet redden) hebben genoten om daadwerkelijk iets te kunnen toevoegen aan de oplossing. Hoe controleerbaar zijn al deze instanties? Hoeveel instanties kunnen afgerekend worden vanwege het uitblijven van prestaties? Moeten er nulmetingen worden verricht alvorens jeugdwerkers, straatcoaches en anderen daadwerkelijk de wijk in kunnen? Zonder nulmeting valt er achteraf maar weinig te controleren toch? Hoeveel ambulant hulpverleners, jongerenwerkers of hoe we ze ook willen noemen zijn daadwerkelijk in staat het verschil te maken, als we niet weten hoe de beginsituatie is? Het is op zich niet moeilijk, natuurlijk vinden zij dat zij het verschil maken, maar controleerbaar is het nauwelijks.In tijden dat “de roep uit de samenleving” (de wet van herhaling speelt hier ook een grote rol) de legitimatie is voor het fors ingrijpen in het privé domein van individuen, mogen we niet uit het oog verliezen dat als we dit doen de ingrepen geen negatief effect mogen hebben, maar een aanvulling moeten zijn op tekortkomingen die er dan kennelijk zijn. Vooralsnog wordt de discussie verplaatst naar de verantwoordelijkheid van ouders en willen wij hen de spiegel van hun onkunde of disfunctioneren voor houden. Wanneer wordt diezelfde spiegel aan politici of professionals voor gehouden? Ik zal dit illustreren aan de hand van een voorbeeld uit de praktijk, zoals ik dit nog geen acht maanden geleden meemaakte:

Na een overleg met een bewoners organisatie enkele maanden geleden werd ik samen met twee collega’s geconfronteerd met een boze Marokkaanse jongen (+/- 11 jaar) die een deur versperde waar wij langs wilden. Binnen werd ons verteld waarom hij daar stond. De jongen weigerde een lege patat zak op te rapen die hij op de grond had gegooid en omdat hij dit weigerde heeft hij een maand “straf” gekregen. Mijn collega die het voorval niet heeft meegemaakt schoot haar bij door te zeggen dat het een vervelend kind is die als hij straf krijgt voor de deur blijft staan. Weg sturen had zogezegd geen zin, want weg zou hij toch niet gaan. Ik wilde het proberen en eenmaal buiten knoopte ik na een moeizaam begin een gesprek met hem aan. Terwijl ik dit deed begonnen binnen enkele collega’s te wedden dat het me niet zou lukken. Na zijn persoonlijke verhaal gingen wij verder over het akkefietje, hij vertelde mij direct dat de collega in kwestie iets tegen hem had en nooit iets op een normale manier kon vragen. Na enkele vragen te stellen aan de jongen erkende hij dat het begon bij het op de grond gooien van de lege patat zak (let wel hij is +/- 11 jaar). Vervolgens hebben we stapsgewijs doorgenomen hoe we dit het best kunnen oplossen, hij gaf aan dat hij zijn excuus wilde aanbieden. Na het wegsturen van enkele van zijn vriendjes bij de deur riep ik mijn collega erbij, zodat hij zonder voor zijn vriendjes af te gaan zijn excuus kon maken. Terwijl het jongetje al stotterend en naar de grond kijkend zijn excuus probeerde te maken bemoeide de “beheerder” zich ermee door hem enkele keren toe te snauwen dat hij mijn collega moest aankijken. Hij probeerde het opnieuw, keek mijn collega aan, stotterde nog meer dan in het begin en bood zijn excuus aan. Mijn collega greep dit excuus aan om het jongentje te wijzen op zijn fouten en ging als bijna bezeten door de duivel tekeer tegen hem.

U kunt zich waarschijnlijk wel voorstellen hoe de jongen zich voelde toen dat gebeurde. Na hem gerustgesteld te hebben “tot zoverre dit mogelijk was” heb ik mijn ongenoegen hierover gedeeld met mijn collega’s. Uiteraard is het gedrag van mijn collega’s schandalig, maar ook mijzelf zal ik hierin niet sparen. Ook ik heb grove fouten gemaakt. Om te beginnen had ik de dames die er als gast zaten moeten wegsturen alvorens hij zijn excuus ging maken, vervolgens had ik moeten ingrijpen toen “de beheerder” zich ermee bemoeide aangezien het excuus niet aan deze collega gericht was en tot slot had ik direct in zijn bijzijn moeten protesteren tegen het verbale geweld van mijn collega na zijn excuus. Ik heb verzaakt hem in bescherming te nemen op dat moment en daar ben alleen ik verantwoordelijk voor. Wat ik hiervan heb geleerd is dat je niet automatisch van volwassene mag verwachten dat zij zich ook als volwassenen gedragen en ik heb geleerd dat het in het belang van het kind is om niet achteraf te protesteren tegen gedrag van een collega maar dit direct te doen. Je maakt er op de werkvloer wellicht geen vrienden mee, maar dat mag geen rol spelen, voorop moet namelijk het belang van een kind, tiener of jong volwassene staan. Zoals wij bij onbehoorlijk gedrag van jongeren direct in het geweer schieten, zo zou dat ook moeten zijn bij een collega die zich onbehoorlijk gedraagt. Ik heb nog genoeg van dit soort voorbeelden, zo ook van wethouders die kinderen, tieners of jong volwassene van alles beloven maar zelden iets echt nakomen. Ik vraag mij steeds af waarom ik hier nauwelijks iemand over hoor. Een wethouder die gezellig de buurt in het kader van iets met een ploeg de buurt komt verkennen, luistert naar de mensen in deze buurten, luistert naar de jongeren, wellicht ook beloftes maakt aan hen en deze dan zelden echt waar maakt. Deze discussie moet gevoerd worden, wij moeten elkaar meer bekritiseren om te professionaliseren. Willen wij minder criminele groepen, minder groepen die tegen het criminele aanleunen en willen wij overlast verder terug dringen, dan moet er beter samengewerkt worden tussen professionals in de wijk (van jeugdwerker tot wijkagent), professionals in de politiek (van raadslid tot Tweede Kamerlid) en alle andere sociale partners. Het sociaal cultureel werk heeft een oplawaai nodig om weer te komen tot de kerntaken van het sociaal werk. Willen wij gezamenlijk werken aan o.a. de veiligheid in wijken dan kunnen we niet om een grondige evaluatie van het beleid tot aan de praktijk heen!

Karim Khaoiri