“NB: De financiering en de organisatie van het langjarige beheer zijn nog niet opgelost”

Herinrichting

Ingenieur JGMC Hanekroot’s Zuiderpark uit 1952 is ontworpen als gebruikspark. Het totaalontwerp kent een indeling in functionele vlakken, gebaseerd op normen in m2 per inwoner. In het programma worden sportvelden, volkstuinen en een zwembad opgenomen. Tot de zeventiger jaren functioneerde het park redelijk, maar sinds zo’n dertig jaar heeft het te kampen met overlast en een afnemend bezoekersaantal. Om deze koers te doorbreken opent Bram Peper in 1988 het eerste gratis toegankelijke Metropolis festival, toen nog ‘Rotterdams poppark’ geheten. Jaren later, in 2001, keurt het College van BW een door dS+V opgesteld masterplan voor de renovatie van Zuiderpark goed. Te weinig bezoekers, afwezigheid van allochtone bezoekers, een wijk,- in plaats van stadsfunctie vormden de aanleiding. Het te ontwikkelen Wereldpark op Zuid moet méér-, jongere-, regionale-, en autochtone bezoekers opleveren. Middels een bewonersparticipatietraject, bestaand uit een doelgroepentraject (met allochtone vrouwen en jongeren) en een omwonendendentraject, werd de invulling van het masterplan gepolst op de behoeften van de beoogde toekomstige gebruikers. De bewoners bleken niet zonder scepsis, zo vermeldt het stedelijke kenniscentrum KEI in een verslag:

“Uit de gesprekken met bewoners blijkt dat ze wat giechelig worden als het gaat om termen als "Parel van Zuid" of "Gordel van Smaragd" of "Wereldpark". Slecht beheer - in de afgelopen 20 jaar - is dan een stoot onder de gordel zoals een bewoner snedig opmerkte.”

http://www.kei-centrum.nl/view.cfm?page_id=1897&item_type=project&item_id=141

Festivalpark

De herinrichting van de 225 hectare groen is gericht op het brengen van eenheid in een park dat - als afstammeling van het modernisme - een gescheiden functieverdeling kent. Een nieuw waternet en een stelsel van lange paden en bruggen van oost naar west moeten het gebied nu bijeenhouden.

Daarbij wordt het vernieuwde Zuiderpark onderdeel van een geambieerde oost-west groenstrook over Zuid, lopend van de Waalhaven naar de Nieuwe Maas: de bovengenoemde ‘Gordel van Smaragd’. Om de gewenste bezoekersaantallen,- en samenstelling te bereiken, moet het scala aan activiteiten binnen het park aanzienlijk hoger én afwisselender worden. Dagelijks bestuurder Ed Goverde van de deelgemeente Charlois mikt op een tweewekelijks evenementenaanbod tussen Mei en September. ‘Het Zuiderpark moet festivalplek worden’, zo kopt het AD op 9 Maart j.l.:

“Dat de parkrenovatie, waarbij veel bomen zijn gekapt voor de aanleg van wateropvang, wandelpaden en recreatiemogelijkheden, ook echt voor groeiende bezoekersaantallen zorgt, bleek afgelopen weekeinde. Ondanks een gure wind werd er volop gewandeld en gespeeld in het park. Maar het kan drukker. Daarom werkt de deelgemeente Charlois aan een plan om van het Zuiderpark een festivalmagneet te maken. Het Metropolisfestival en de Zuiderparkdagen krijgen dit jaar al gezelschap van het Nelson Mandelafestival dat het Afrikaanderpark verruilt voor het verbouwde Zuiderpark. Ook is een nieuw festival met populaire klassieke muziek in de maak. Deze zuidoever variant van de Dag van de Romantische muziek moet volgens de deelgemeente een ander publiek aanboren dan de mensen die op de meer braderie-achtige Zuiderparkdagen afkomen.”     http://www.ad.nl/rotterdam/stad/2120927/Zuiderpark_moet_festivalplek_worden.html

Modern parkbeheer

Om het park rendabel & vitaal te houden, is een tweewekelijks evenement gedurende vijf maanden (mocht dat al lukken), niet voldoende. Om de investering van 25 miljoen niet in 10 jaar tijd te ‘down the drain’ te zien gaan, - onder andere - door een tekort op het onderhoudsbudget, is structureel en innovatief beheer noodzakelijk. Enkele passages uit het gemeentelijk adviesrapport:

“De transformatie van het parkgebied zal mede via gerichte beheersmaatregelen met name de bestaande beplanting en bomen omvormen tot het bij het nieuwe park passende beeld. Deze maatregelen zullen een lange periode vragen. Om de natuur ook verantwoord te kunnen omvormen is minimaal 10 tot 15 jaar nodig. Het parkgebruik zal min of meer ongestoord door moeten gaan. Dit betekent dat het huidige beheer van meet af aan aangepast moet worden aan de veranderingen en de toename van het gebruik.”

---

“De bestaande organisatie van het parkbeheer voorziet niet in de veelomvattende regie die nodig is om de vele toekomstige activiteiten in goede banen te leiden. De betrokken gemeentelijke diensten en bedrijven zullen met de deelgemeenten een voorstel ontwikkelen voor de aanpak van deze nieuwe taak in het park.”

bron: http://www.bds.rotterdam.nl/content.jsp?objectid=30008

De eerste plannen en contacten voor dit parkbeheer zijn inmiddels opgetekend en verzegeld:

“In het Zuiderpark is nu ingezet op integraal gebiedsgericht beheer in de vorm van parkmanagement. -- Het parkmanagement richt zich zowel op het technisch beheer en onderhoud, als op de organisatie van activiteiten en communicatie met de omwonenden. Het parkmanagement vormt een intermediair tussen de bevolking en het gemeentebestuur. Om de gebruikers structureel te betrekken bij het Zuiderpark is een activiteitenbureau opgericht waar de gebruikers zitting in hebben. Op deze manier dragen de gebruikers medeverantwoordelijkheid voor hun park. In het activiteitenbureau zijn tevens partijen als Ahoy’, het Zuidplein, scholen en andere instellingen uit de omgeving vertegenwoordigd.”

http://www.kei-centrum.nl/view.cfm?page_id=1897&item_type=project&item_id=141

Nieuwe financieringsbronnen

Er is dus een aanzienlijk uitgewerkt ‘plan de campagne’ opgezet, om het structureel beheer van het park te waarborgen. Voor zover het de financiële langetermijn-planning betreft, zijn de posten nog bij lange na ingevuld. Dit financiële manco begint al bij de in de deelgemeenten beschikbare onderhoudsbudgetten: 

“De veranderingen in het park hebben invloed op de gewenste onderhoudsbudgetten.
De voorgestelde inrichting en vooral het voorziene gebruik zijn daarin bepalend. Ook het gewenste onderhoudsniveau speelt een rol. Op dit moment is het onderhoudsbudget ƒ 2,27 (€ 1) miljoen per jaar. Voor het huidige gewenste onderhoudsniveau is ƒ 3,1 (€ 1,4) miljoen per jaar nodig. In de huidige situatie is er dus sprake van een structureel tekort van ƒ 0,85 (€ 0,4) miljoen. Wanneer de berekening voor het vernieuwde Zuiderpark wordt gemaakt op basis van het gewenste onderhoudsniveau is ƒ 6,0 (€ 2,7) miljoen per jaar in 2011 nodig, waarvan ƒ 5,4 (€ 2,5) miljoen voor Charlois en 0,6 (€ 0,3) miljoen) voor Feijenoord.”(bron: http://www.bds.rotterdam.nl/content.jsp?objectid=30008 )

Uit de brochure van het VROM “Water als ecologische drager: Nieuw leven in naoorlogse wijken”, is te lezen hoeveel ‘hoop’ er in de financiële lange-termijn begroting is opgenomen, éérder dan concrete toezeggingen:

Met de plannen voor het Zuiderpark is een flink bedrag gemoeid. In totaal gaat het om een investering van 50 miljoen euro en daarnaast om een verdubbeling van de jaarlijkse beheerkosten tot ongeveer 3 miljoen euro. Wat de investeringen betreft komt het leeuwendeel, 17 miljoen euro, uit het fonds voor de Stedelijke Visie van de gemeente Rotterdam. Het Investeringsprogramma voor Stedelijke Vernieuwing (ISV) legt er 5,7 miljoen euro bij uit een speciaal fonds voor Groen In en Om de Stad (GIOS). Daarmee is bijna de helft binnen en kan er begonnen worden. Door slim te faseren hoopt men, naarmate het werk vordert, de resterende bedragen binnen te krijgen. Deze hoop wordt gevoed door mogelijke Europese subsidies en door de zekerheid dat er reserveringen voor groot onderhoud kunnen worden aangesproken. Bovendien komen uit het Waterplan Rotterdam flinke bedragen beschikbaar, zodra de concrete deelprojecten zijn uitgewerkt.
Op langere termijn wordt de vernieuwing van het park gezien als een investering in de stad. In de visie van het OntwikkelingsBedrijf Rotterdam (OBR) is het Zuiderpark een aangewezen project om te financieren uit een Omslagfonds (een fonds gevuld met opbrengsten van rood (bebouwd gebied) ten behoeve van groen (natuurgebied) in de omgeving- red. ).Dat fonds kan bij verdere ontwikkeling van Rotterdam-Zuid gevuld worden uit de grondexploitatie.

www.vrom.nl/get.asp?file=docs/publicaties/milieu3116.pdf&dn=3116&b=vrom –

Omdat deze financiering niet sluitend zal zijn, wordt in de brochure expliciet vermeld, dat het privatiseren van ‘bepaalde delen van het park’ als optie wordt aangedragen, om toekomstige structurele tekorten aan te vullen.

Het structurele begrotingsprobleem waarmee het Zuiderpark worstelt, - wil het zijn ambities op de lange termijn waarmaken – heeft tal van hedendaagse stadsparken eerder gedwongen om te zoeken naar innovatieve financieringsmodellen.

De Britse organisatie CABE (commission for achitecture and the built environment)     

heeft verschillende internationaal toegepaste financieringsmodellen voor stadsparken geanalyseerd en in kaart gebracht in de studie: Paying for Parks: eight models for funding urban green space .   ( http://www.cabe.org.uk/default.aspx?contentitemid=1524 )

Om een idee te geven van actuele stadsparkfinanciering – en daarmee tegelijk de vizier te openen voor een geschikte structurele financiering van het Zuiderpark, volgt hier een kort overzicht van de door CABE voorgedragen modellen.      

Internationale voorbeelden: 8 financieringsmodellen.

Voor de financiering, het management en het onderhoud van urbane groene ruimten, geeft zijn er kortweg de volgende meest verbreide modellen:

1 Traditionele lokale overheidsfinanciering.

Zoals in Parijs, Frankrijk: binnen het stedelijke overheidsbeleid definieert en beheert een gemeentelijke dienst de stedelijke groene ruimte. Wisselende politieke machten bemoeilijken lange termijn planning en –visie.  

2 Overheidsfinanciering uit een verzameling van beleidsportefeuilles.

Domein overlappende doelstellingen maken de instelling van een ‘multy-agency’-inkomen eenvoudiger. Zo wordt het park Hillingdon in London beheerd binnen de portefeuilles gezondheidszorg (Primary Care Trust) en openbare ruimte (Borough’s Parks Department), vanuit de aanname dat de gebruikmaking van stedelijk groen de publieke gezondheid helpt te promoten en ziekte helpt te voorkomen. Een nadeel is dat veel van dit soort initiatieven voor korte termijn zijn: éénmalig en politiek gemotiveerd.

3 Het doorvoeren van belastinginitiatieven.

Te denken valt hierbij aan een vast percentage aan onroerendgoedbelasting voor publieke parken. Dit kan als de overheid (deels) eigenaar is van het park. Dit financieringsmodel wordt oa toegepast in Victoria, Australie. Op commercieel, industrieel en privé landbezit wordt een ‘parkscharge’ geheven. Deze belasting heeft een zelfversterkend effect: een wijk met kwalitatief hoge groene zones kan de grondprijzen doen stijgen. Bij verkoop worden zo de betaalde parkbelastingen weer ingelost. Nadeel is, dat de wettelijke instelling van een dergelijke belasting niet binnen iedere overheid mogelijk is.    

4 Planning-, en ontwikkelingsmogelijkheden.

Wanneer een gebied onder grote herstructurering staat, of vanaf bottom line ontwikkeld wordt, kan de overheid met de dienstdoende projectontwikkelaars tot overeenkomsten komen, waarin de taak van de projectontwikkelaar in het voorzien en beheren van stedelijke groene ruimten wordt om,-en onderschreven. Hiermee kan de gemeente zich van tot op zekere hoogte van gelden verzekeren. Moeilijkheid in deze optie, ligt in de competitie vanuit andere fysieke&maatschappelijke beleidsdomeinen, zoals openbaar vervoer, sociale ontmoetingsruimten en afvalmanagement.

5 Obligaties en commerciële financiering.

Lokale bedrijven en inwoners kunnen in een aantal landen stemmen over het al dan niet toestaan van de ontvangst van looninkomsten uit obligaties die –met rente- kunnen worden terugbetaald binnen 30 jaar, om stedelijke groene ruimten te financieren. In Missouri, USA, heeft de Stad St. Louis 17 miljoen aan obligaties uitgegeven voor de verbeteringen van een park: een bedrag dat wordt terugbetaald via een stedelijke verkoopbelasting.

6 Inkomengenererende mogelijkheden.

Inkomenderving via het uitgeven van vergunningen, sponsoring en het heffen van entreegelden. Mile End Park in Londen voorziet in 50% van zijn jaarlijkse budget door voorzieningen als winkelunits, een go-kart baan, café rechten en paviljoenverhuur voor trouwerijen, conferenties en tentoonstellingen. Het risico voor over-commercialisatie en milieuschade bij een slecht management is vanzelfsprekend. 

7 Donaties/schenking/giften

De directe belangen die projectontwikkelaars hebben ten aanzien van hun bezit binnen de vastgoedmarkt en aandelenmarkt, maken de investering in stedelijke groene ruimten legitiem. In Londen beheert ‘the Corporation of London’ ~4000 hectare aan groene ruimte, met gebruik making van inkomsten die primair geworven worden uit investeringen in historisch landgoed.

8 Verwikkeling in vrijwilligers- en gemeensschapssector.

Non-profit,- en ideële organisaties, zowel als vrijwilligers en maatschappelijke verenigingen, worden ingezet voor beheers,- fondsenwervings,- en bestuurstaken.

In Central Park, New York heeft de ‘not-for-profit’organisatie Central Park Conservancy 300 miljoen dollar voor het beheer geworven, uit handen van corporaties, stichtingen en individuen. De organisatie is goed voor 1/3 van het totaalbudget. Het grote actuele probleem ligt nu in de exploitatie: de Conservancy krijgt het verwijt een ‘elitair’ park van Central Park te maken en de inrichting van het park te stoelen op commerciële, boven publieke motivaties (de stichting int de commissies op exploitatieruimten).

Wereldpark Zuiderpark wil festivalpark, volkspark en natuur in één worden. Ik zou zeggen: kiezen. Dan kun je in ieder geval ook ferm zeggen: Vogels betalen dubbel.

‘Cafe Zuidplein’ draait 360° rond Zuiderpark.

Zaterdag 19 april, 22-24.00 uur op TV Rijnmond.

                                   ---------------------------------------------

Zie ook : artikel in Mozaiek Rotterdam, uitgegeven door verbond Rotterdamse woningcooperaties ‘Citycorp’. : http://www.citycorp.nl/content/TRIBAL_tsNews/atts/9mozaiek5_2006_04.pdf

Verder lezen: Negen strategieën om een park te laten slagen als economisch en sociaal project en zes succesvolle internationale voorbeelden.

http://www.pps.org/parks_plazas_squares/info/parks_plazas_squares_articles/september2004_feature

(project for public places new york)

30 jaar onderzoek / ontwikkeling new york  : PPS has identified nine strategies that help parks achieve their full potential as active public spaces that enhance neighborhoods and catalyze economic development.

1 Use transit as a catalyst for attracting visitors

2 Make management of the park a central concern

3 evelop strategies to attract people during different seasons

4 Acquire diverse funding sources

5 Design the park layout for flexibility

6 Consider both the "inner park" and "outer park"

7 Provide amenities for the different groups of people using the park

8 Create attractions and destinations throughout the park

9 Create an identity and image for the park