Een lokaal bedrijfsuitje van een vestiging van een landelijke drogisterijketen werd afgelopen zondag nationaal nieuws. Het bedrijfsuitje kreeg namelijk midden op de dag en fatale wending. Achttien vrouwen hadden op een rubber vlot de rivier de Berkel bevaren tot zij bij een stuw in de rivier kwamen, waar het vlot om onbekende redenen met alle opvarenden over de stuw verdween, omsloeg en het leven kostte aan twee vrouwen.

Een tragisch accident: een feestelijk samenzijn ontpopte zich tussentijds tot een dodelijk drama. Tragisch, maar ik merk dat het mij stoort dat dit nieuws zo uitgebreid voor het voetlicht moet worden gebracht. Wat is daar de reden voor? Ook het feit dat de schuldvraag direct bij het ter plaatste verantwoordelijke waterschap of bij een ander overheidsorgaan wordt gelegd. Het is een tragisch ongeluk, maar dat neemt niet weg dat deze vrouwen daar zelf een aandeel in hebben. Waarom hebben zij het vlot, zoals voorgeschreven, niet naar de kant gestuurd en aan de kanostoep aangelegd? Zou het zo kunnen zijn dat deze vrouwen een activiteit hebben gekozen waar zij de verantwoordelijkheid niet voor konden dragen? Waarom worden die vragen niet als eerste gesteld?

Het is begrijpelijk dat men geschokt is door het overlijden van twee jonge mensen, maar in hoeverre hangt de schok samen met het feit dat de gebeurtenis op zondagmiddag plaatsvindt? Dat het jonge vrouwen betreft? Dat het tijdens een onschuldig bedrijfsuitje plaatsvond?

Waar ik gelijk aan moest denken, was dat het lijkt alsof het steeds moeilijker is te accepteren dat pijn, lijden en de dood onderdeel uitmaken van het leven en dat de natuur wellicht planbaar is, maar nog steeds een krachtige onafhankelijk factor is, en groter is dan de menselijke factor.

Ivan Illich[1]  - filosoof – heeft eind jaren zeventig een kritische beschouwing geschreven over de veranderende functie en positie van pijn en lijden in de samenleving door de interventies vanuit het medisch bedrijf. Illich schreef destijds dat mensen verleren het lijden te accepteren als een onvermijdelijk onderdeel van hun bewuste omgang met de realiteit; en dat zij ieder wissewasje zien als een indicator dat ze in de watten gelegd moeten worden. Hij verwijst naar traditionele culturen die pijn, ziekte en dood opvatten als een uitdaging, als situaties die een gepaste response eisen van het individu; de medische beschaving maakt er eisen van die de individuen aan de economie moeten stellen, problemen die geregeld kunnen worden, of weggeproduceeerd. (Illich, 1978:148)

Verderop in zijn betoog stelt Illich dat het medisch bedrijf uitgaat van het principe dat pijn vraagt om bestrijding door de arts, in plaats van om een benadering die de pijnlijder zou kunnen helpen de verantwoordelijkheid voor zijn ervaring zelf te dragen.

Toegepast op de bestaande situatie, kan het verzoek tot herbeoordeling van het veiligheidsbeleid van de waterschappen en voorschriften voor buitensportorganisaties– dat reeds bestond en als zodanig werd toegepast en tot op heden geen problemen veroorzaakte – als gevolg van één dodelijk incident worden gezien als een vorm van ‘wegproduceren’ van pijn en lijden. De lokale en nationale overheden worden direct aangesproken op hun verantwoordelijkheid. De uitspraak van Illich dat pijn een politieke kwestie is geworden, is mijns inziens ondertussen ook buiten het medisch bedrijf van toepassing.