Anna Blaman is de bekendste schrijfster tot nu toe uit de Maasstad. Ze was na WOII razend populair, én omstreden, want ze was lesbisch en maakte daarvan geen geheim. Een Rotterdamse boekhandelaar bedacht, in het kader van de boekenweek, een stunt die de boekverkoop flink zouden opstuwen. Het laatste boek van de geliefde schrijfster zou in een schertsproces terecht staan. Aldus geschiedde. Het Boekentribunaal werd op de Vara radio uitgezonden, veroorzaakte een schandaal en Anna Blaman was gekwetst.

Op dinsdag 16 mei werd het tribunaal, op initiatief van het Rotterdamse Letterenhuis en Arminius, overgespeeld door een keur aan bekende Rotterdammers. Het oorspronkelijk typoscript het uitgangspunt voor regisseur Fred van der Hilst. De kerk zat vol. Burgervader Opstelten leidde het drama in met een korte lofrede op Anna Blaman.

Na wat inleidende schermutselingen, opent de openbare aanklager, acteur Ruurt de Maesschalck (destijds de schrijver Albert Helman) de aanval op het boek. Genadeloos fileert hij de structuur, het taalgebruik, de personages. De aanklager houdt het boek als een vod tussen zijn vingers. Ook al staat alleen het boek terecht, als je werk zo wordt neergesabeld wordt je ook persoonlijk geraakt (“aan de haaien overgeleverd” zei Blaman ooit). Goed dat Anna Blaman was thuis gebleven. De verdediging ondertussen, rookt sigaretten en drinkt whisky. Als hij (destijds Johan van de Woude) mag spreken, valt hij de openbare aanklager op verschillende punten bij. Het ziet er somber uit voor Eenzaam Avontuur.

De openbare aanklager eist dat de critici die het boek een “meesterwerk” hadden genoemd (Simon Vestdijk) het nog drie keer moesten lezen (de katholieke kritiek, overigens, noemde het boek vanwege de erotische strekking een “product van zedelijke verrotting”,). Maar de jury had het laatste woord en het boek werd vrijgesproken.

De werken van Anna Blaman worden niet meer uitgegeven. Wat zegt dat? Is het boek slecht? Eén citaat: “woudloper in het labyrint van eros”. De openbare aanklager sprak profetisch dat de tijd zal oordelen of Eenzaam Avontuur werkelijk een meesterwerk is. Maar daar gaat het niet om. Naast de literair-historische waarde van de reconstructie werd de vraag aan de orde gesteld of je zo vilein een boek mag kraken en een integere schrijver mag krenken? In het aansluitende debat met de biografen van Blaman en Helman werd gesuggereerd dat Helman het niet kon hebben dat de lesbische Blaman zich in het boek een oordeel aanmat over de mannelijke erotiek. Helman nam de gelegenheid te baat Blaman ordinair terug te pakken. Het was daarom goed dat als slot van het tribunaal de schrijfster van het aangeklaagde boek (gespeeld door schrijfster Anne Vegter) het laatste woord kreeg. Zij verdedigde niet haar boek maar de laffe aanval en van de aanklager (en de verdediger)

ARMINIUS; podium voor kunst cultuur en debat

www.arminius.nu

Het Letterenhuis